Hei ngÄ hararei kura te haere mai nei, ka hoki mÄua ko taku tuakana ki te kÄinga, ki Raupunga, mÄ runga tereina. He kore hiahia nÅ mÄua ki te hoki i te korenga o ngÄ mahi tere pÄnei i te tÄone nui e taea ai e te rangatahi. He wÄhi pakupaku noa iho nei tÅ mÄtau kÄinga; he awa, he ngÄhere, he moana ngÄ papa tÄkaro o te rangatahi o reira. OtirÄ, waia ana katoa mÄua ki ngÄ painga o te tÄone e korekore rawa atu e kite i te tuawhenua nei. NÅ mÄua tonu e kÅhungahunga ana, ka noho mÄtau te whÄnau ki Te PÅ«tere. Engari kua tÅ kÄ aua rangi, he tamariki tÄone kÄ mÄua Ä«naianei.
He toa i Åna rÄ i Raupunga heoi anÅ kua kati Åna kuaha i inamata nei, e kore rawa e huaki mai anÅ. Ko te whakatoi mai a taku kaiako i te kura waenga, a Whaea Materoa nÅ TÅ«ranga ia, ina hoki ai ia ki TÅ«ranga he kemo noa tÄna kua hipa kÄ atu i Raupunga, te pono hoki!
Ka tae mai ki te rÄ wehe ka haere atu mÄtau ki te teihana tereina, ka mutu, koia pea te tino wheako o taku hararei ko te haerenga atu mÄ runga tereina. I te tangi mai o te pere kia eke ki te tereina kÄtahi ka meatia mai ai e taku pÄpÄ ki a mÄua, e ao kÄ ana mÄ kÅrua e hokihoki ki te kÄinga ka toutou tonu ai i Å kÅrua ahi kia kore e mÄtao. I konÄ tonu ka rakurakuhia taku mahunga me te hanepÄ« o te hirikapo. Ka eke ake ai mÄua ki te tereina ka haere, nÅ mÄua e noho ana ka Äta whakaarohia he aha kÄ te tikanga o ana kupu kÅrero ki a mÄua engari auare ake he mÄramatanga ka puta.
Tae atu ana te tereina ki NÄpia ka puta te hunga haere nei ki te kapu tÄ«, ki te whÄtorotoro anÅ hoki i te tinana. Ka pau tÄtahi wÄ ka karangahia e te kaikite tÄ«kiti kia eke anÅ te hunga nei ki te tereina ka haere ai. Ka haere te tereina, ka puta te reo o te kaihautÅ«, âKo tÅna kotahi hÄora neke atu kua tae atu ai mÄtau ki Raupunga
'
.
Ahakoa e hia mai nei ngÄ hokinga ki te kÄinga mÄ runga waka ka mate tonu taku tia i ngÄ huarahi hurihuri mai i Ahuriri tae rawa atu ai ki Raupunga. He piko he ruaki, he piko he ruaki, he nui tonu nÅ ngÄ hurihuri o te ara nei, ngÄ piki me ngÄ heke. NÅku e pÄpÄ ana taku pÄrÄ te kÄ« mai a taku kÅkÄ ki a au, Ä, ahakoa kua rangatahi au inaiÄnei, ko taua Ähua tonu e ngaua ana ahau.
Ka puta anÅ te reo o te kaihautÅ« ka mea, âNgÄ tama e puta ana i Raupunga me whakarite i Ä kÅrua pÄke.' I a ia e kÅrero pÄrÄ ana ka whakawhiti tonu ai mÄtau i te piriti tereina, Ä, ko tÅku awa o Mohaka kei raro iho nei i a mÄtau e whakawhiti ana. E ai ki ngÄ kÅrero, kÄrekau he piriti i teitei mai, i teitei atu i tÄnei i te ao ki te tonga, ka mutu, te kÅrero mai a taku pÄpÄ nÄ tÅna taina a Clifford te piriti nei i kake, ÄnÅ nei ko TÄwhaki ia i te wÄ e rangatahi tonu ana. Koira anake ngÄ mahi o te kÄinga nei: he kake piriti, he eke hoiho, he rama tuna, he hÄ« ika, hui katoa Änei mahi kÄore e rata ana ki a au.
Ka whakapÅturihia te tereina kia tÅ«, ka kite atu au i taku kÅkÄ a Rose e whanga mai ana ki a mÄua i waho me tana hoiho, ka puta mÄua kÄrekau he raima, he pÄtÄ«tÄ« kÄ te papa. Ka tau tonu atu taku waewae ki te tiko hoiho i taku heketanga ki te papa i te tereina, ka rere mai ai taku kÅkÄ ki a mÄua ka mihimihi, ka awhiawhi. NÄ te tata mai o te whare ka hÄ«koi noa ki te kÄinga. Ka pÄ ki taku ihu te rongo o te ika e rere ana, Ä, kua mÅhio tonu kua eke rÄ mÄtau ki te kÄinga.
Ko te Whiringa-Ä-rangi te marama nei, Ä, he wÄ motuhake tonu ki te iwi o Mohaka o Raupunga otirÄ tÅ mÄtau iwi o PÄhauwera, he rÄrere nÅ ngÄ Kahawai ki te ngutu awa. NgÄ mea noho tÄone atu ki Ahuriri, ki Heretaunga, ki Te PapaiÅea, waihoki ki tawhiti noa atu ki Te Waipounamu, ka hokihoki mai ki te rÄrere haere o ngÄ Kahawai. Ko te aru a te Kahawai ko Äna anÅ kai ko ngÄ Ä«nanga e rere haere ana i te awa.
Ka kuhuna mÄtau ki te whare ka mihi mai ai taku matua kÄkÄ ki a mÄua. E whakarite ana ia i tana papareti ka mea mai, âWaiho atu Ä kÅrua pÄke ki te rÅ«ma â kua haere tÄtau ki tÄtahi ki te mau Kahawai.'
Ahakoa i te takiwÄ o te waru karaka i te pÅ tae atu ana mÄtau ki tÄtahi, kÄore e Ärikarika ana ngÄ tÄngata me Ä rÄtau papareti e hÄ« ika ana. He pÄraharaha motuhake ki tÅ mÄtau iwi o PÄhauwera te papareti nÅ whakapata rÄ anÅ i mahi ai Åku tÄ«puna ki te mau Kahawai, te tino kai ki tÅ mÄtau iwi. Ka kore e kitea tÄnei tÄonga te papareti ki whaitua atu anÅ.
KÄore i mau i a mÄua ko taku tuakana te Kahawai i tÄnei pÅ. Heoi anÅ, te kÄ« mai a taku matua, âÄkene ÄpÅpÅ kÅrua ka mau.'
Oho ake ana mÄtau i te atapÅ tonu kia anga te haere ki tÄtahi. TÅ mÄtau taenga atu ki tÄtahi ko tÄtahi taha o te awa kikÄ« ana i te MÄori, ko tÄtahi he angiangi ngÄ MÄori. Ka mea mai taku matua ki a mÄua ko Michael, âKo te taha MÄori tÄnei, ko te taha PÄkehÄ tÄrÄ.'
Ka rere taku ui ki a ia, âHe aha hoki e pÄrÄ ana?'
Ko tana whakautu ka mea mai, âKo ngÄ whenua e tÅ« nei tÄtau kai Å mÄtau ringaringa tonu otirÄ, tÄrÄ taha nÅ mÄtau tonu engari kua mÅ«reingia i raro i ngÄ niho o te ture nÅ tÄrÄ rautau. Ka mutu, ko te tangata nÄna nei i mÅ«rei ko Donald McLean. Kei Ahuriri te whÄ«ra whutupÅro rongonui e kÄ«ia nei ko McLean Park, kua tapa ki tana ingoa ahakoa kaitÄhae tÄrÄ.'
Ka tino riri te reo o taku matua nei. Heoi anÅ ka whakariterite ia i Ä mÄua matira ki te mounu. Ka mea mai ia, âWaiho ake ngÄ papareti mÅ nÄianei; hei te tÅ«hoetanga o te rÄ pea ka mahi.'
KÄore i roa mÄtau e hÄ« ana ka tere huri ngÄ tohu a TÄwhirimÄtea. Ka mea ake tÅ mÄua matua me huri te ihu o tÅ tÄtau waka ki te kÄinga, he pukepuke nÅ moana nÅ hea rawa tÄtau e mau i tÄnei rÄ. Ka mutu, ka taki hoki atu te iwi e hÄ« ana ki te ngutu awa ki Å rÄtau kÄinga. Heoi anÅ ngÄ mea noho puni ka waiho noa ake Ä rÄtau rÄkau hÄ« e tÅ« ana ki te oneone e hÄ« tonu ana ka hoki ai ki Å rÄtau wharau, ki Å rÄtau tÄneti kei te taha tai.
I tÅ mÄtau hokinga atu ka tÅ« mÄtau ki te taha o te awa ka whÄkÄ« mai ai a Matua Willy ki a mÄua ki te kimi toka hÄngÄ«. âE whÄ ngÄ tÅ«momo toka hÄngÄ« nei', tÄna kÄ« mai ki a mÄua, âotirÄ me kanohi hÅmiromiro te kimi iho.' NÄwai nÄwai, ka waea haere koe ki te kimi toka hÄngi nei, Ä, me te marama e rÄkau nui ana i te rangi ka kite koe. Ka mutu, koia hoki te wÄ e tika ana ki te kimi toka hÄngÄ« â ka pÄ«ataata noa mai ngÄ toka hÄngÄ« nei i te Äwhina a Rona.
âKo Mohaka, ko Harara, ko Taupunga, ko Opunga ngÄ ingoa o Å mÄtau toka nei,' te kÅrero mai a Matua Willy. âHe tae tÅ tÄrÄ, he tae tÅ tÄrÄ, he pakari tÄtahi i tÄtahi. Heoi anÅ i te mura o te ahi ka noho ngÄtahi ngÄ toka katoa, ka korekore rawa e whati. He pÄrÄ anÅ tÅ kÅrua iwi, ahakoa wÄtahi wÄ ka tÅ« te puehu i waenga i te iwi anÅ, e kore rÄ mÄtau e whati.'
KÄtahi ia ka whakanohoia mÄua ka tangi i tana waiata:
â
Mohaka, Harara, Tauponga, Opunga
tÄkoha mai RÅ«aumoko i tana hÅ«
i rere noa nei ki te awa Mohaka e
Tuku taku papa ka retireti i te kahu o te wai
Kimi haere Kahawai toka ai whakatūmau kai
Tangitū ki te moana tohu kai Maungaharuru
ki uta patupatu manu
Mohaka awa hīnaki tuna
,
Waikare mÄtaitai kai
Mau punga Åku wae!
Tini whetū ki te rangi manomano
kai ki te whenua hai kai mÄhau e!
Ka mÄ«haro mÄua ko taku tuakana ki ngÄ kÅrero otirÄ, te kaha hoki o taku matua ki te waiata. Ka whakaaro ake au he nui ngÄ kÅrero o te kÄinga nei, ahakoa wÄhi pakupaku noa iho nei.
Ka kuhuna mÄtau ki te waka ka anga tÅ mÄtau haere ki Raupunga, rima meniti mÄ runga waka te tikanga. NÅ mÄtau e hoki ana ka tÅ«tÅ« haere tÅ mÄtau waka ki ngÄ kokona katoa ka kÅrerohia e taku matua ngÄ kÅrero Ä te iwi. Ka pau te toru hÄora, kua tae ake rÄ mÄtau ki te kÄinga, me te aha, kua renarena taku mÄhunga i ngÄ korero a PÄhauwera.
I te kaha o te ua ka mea mai taku matua ka toru, ka whÄ rÄ rÄnei kia pai anÅ ai te moana ki te hÄ«. TÄnÄ, ka whakaritea nei kia haere ai mÄtau ki Ahuriri ki te hokohoko kai otirÄ, ki te whakangahau i ngÄ mahi o te tÄone. Kotahi tÅ te whÄnau waka, Ä, he taraka. He taraka waikura, he taraka anuanu, he taraka pakaru. Maringinui ana ka tÅ« te ua ina wehe atu ai mÄtau inÄ rÄ ko mÄtau ngÄ tamariki tokoiwa ka noho ki te wÄhanga o muri kÄore Åna tuanui. Heoi anÅ, ki a mÄtau he ngahau. Ka mea mai aku uri kia tÅ«pato â me kaha mau ki ngÄ taha i te wÄ he nui nÅ ngÄ huringa kei taka. Heoi anÅ, ka haere.
Te pai hoki o tÅ mÄtau haere. Korekore rawa taku puku i mate ki te ruaki i te nui o te ngahau mai i Raupunga tae rawa ake ki NÄpia. NÅ mÄtau i reira ka kitekite i ngÄ uri o te kÄinga e hokohoko kai ana kia whakahokia ki te kÄinga. Ko mÄtau ngÄ tamariki ka haere atu ki te tÄone ki te kotiti, ka waiho atu taku matua rÄua ko taku kÅkÄ ki te whare hokohoko kai.
Ka haere atu mÄtau ki te whÄ«ra whutupÅro i mea mai ai taku matua ki a au taenehi rÄ kia kite atu au. Kai taku pÅ«koro taku pene pango. Ka tae atu mÄtau ki reira ka, tango ai au i taku pene ka ukuia âMcLean Park' kia huri hai âMÅ«rei Whenua', kÄtahi ka wawe tÅ mÄtau rere atu ki te whare hokohoko kai kei mau mÄtau i te pirihimana.
Ka tae ake rÄ mÄtau ki reira e kuhuna ana ngÄ kai ki te wÄhanga o muri o te taraka ka ui mai taku kÅkÄ, âI haere koutou ki hea?'
âKi wÄ«, ki wÄ,' tÄ Michael. Ka eke mÄtau ngÄ tamariki ki te waka, ka haere.
I taku matua e taraiwa ana, ka puta tana Å«poko i te wini ka mea, âE kare mÄ, ka whakahipa au i te whÄ«ra whutupÅro kia kite ai i a Zeb rÄua ko Mike.'
NÅna ka whakawhiti ka pÅturi haere ia. KÄore au i aro atu ki taku matua nei kei kite mai ia i aku ropi e rÄkau nui ana, heoi anÅ ka tÅ« te taraka. KÄore tonu au i titiro atu, engari ka pakaru mai te kata o taku matua me te kÄ« ake, âAh Tamihana.'
Ko taku ingoa waenga tÄrÄ heoti, kÄre au i mÅhio pehea ia i mÅhio ai nÄku te mahi rÄ, ka mutu, wÄnei tonu au ka kÅhetengia mÄtau.
Tae atu ana mÄtau ki te kÄinga ka whakamakere wÄtahi o ngÄ kai ka haere anÅ mÄtau. Ka anga tÅ mÄtau haere atu ki Te PÅ«tere, ki te pÄmu hipi o taku matua kÄkÄ kei te taha o tÅ mÄtau roto o Ngaio. He pÄti nui mÅ te kÄnge kuti hipi o taku matua hai whakamiha i a rÄtau, ngÄ ringa raupÄ mÅ te wÄhanga pukumahi e kÄ«ia nei ko te Main Shear.
Ka mea mai taku matua ki a mÄtau ngÄ tamariki, âTukua ngÄ rÄkau hÄ« ki te roto hai whakawaiwai mÄ koutou, ka mutu, ki te mau ki te tuna ko te painga atu tÄrÄ.'
Ka waiho atu mÄtau ngÄ tamariki ki te taha o te roto, ka pÄti haere ngÄ pakeke. Kua roa nei mÄtau e whanga ana kia ngaua e te tuna ki Å mÄtau aho. Engari te Ähua nei, e moe kÄ ana ngÄ tuna. Ka kuhu ai mÄtau ki ngÄ kÅta ka moe.
Ao ake, he rÄ karekau he kapua i te rangi. Ka haere atu au ki taku matua e kaha ngongoro ana ka kukumea kia oho. Ka kÄ« atu ai, âMatua, e whiti mai ana te rÄ.Me haere atu tÄtau ki te moana kia mau i a au taku Kahawai tuatahi.'
Ka karanga atu a matua ki ngÄ tamariki, ka kuhuna ki te taraka ka haere.
Tae atu ana mÄtau ki te ngutu awa karekau Å te moana kare, he marino papa pounamu te Ähua, Ä, ko Te Matau a MÄui kai te kitea, tÅna katoa mai i Te MÄhia taka rawa iho ki Te Kauae.
Ka whakarite nei Ä mÄtau taputapu hÄ« ka karakia ai. Ko waku uri he mÄtanga ki te mahi nei, Ä, kua tukua kÄtia e rÄtau Ä rÄtau aho ki matara atu ki te moana. Heoi anÅ tÄku, he pÅ«tu ruarua noa iho nei tana tawhiti ki te moana.Ka kite atu au i taku uri a Shamrock e kÅripo ana i tÄtahi ika ki te oneone, Ä, he Kahawai nunui tonu. Ka patua te Kahawai ki tÅna Å«poko ki te rÄkau kia mate tere, kÄtahi ka kuhuna ai ki tÄna pÄke huka. Ka whiu anÅ ai tana aho ki te moana. WÄnei tonu au me whakahoki te ika tuatahi ki a Tangaroa hai koha ki a ia, koirÄ ngÄ kÅrero a taku matua ki a au.
Ka ui atu ahau ki taku matua, âE ao ana e pÄ, me whakahoki te ika tuatahi ki a Tangaroa, nÄha?'
âEhara, ehara,' tÄna whakahoki mai. âHeoi anÅ, tÄ Shamrock tÄ pÄnÄ, ka kuhu noa tÄna ki tÄna pÄke.'
Ka kÅhetengia ia, ka mutu, ka whiu mai ia i tana ika ki a au ka patu ki taku ihu ka rere mai te toto. Ka hiki au i te tÄwhao, ka whiu atu tÄrÄ ki a ia. Ka meatia e taku matua, âKÄti, kei kai mai kÅrua i taku pÅ«tu.'
Ka haere tonu ngÄ kangakanga: âÄ tÅna wÄ, e tama â he utu kai te haere,' taku kÅrero ki a ia.
Ka tau te puehu i waenga i mÄua kÄtahi ka tuku atu ai taku aho ki te moana.
NÄwai rÄ, ka ngaua taku mounu e te ika, Ä, he kore mÅhio nÅku me aha hoki Ä«naianei inÄ rÄ he tapu tonu Åku waewae ki tÄnei wÄhanga o te mau ika. Ka tohutohu mai a Shamrock ki a au, ka mea, âHÄ«kina te matira, Ä, nÅu ka kukume i te aho matira me pÅturi anÅ te heke whakararo o te rÄkau hÄ« i te wÄ kotahi.'
Ka Äta whÄia e au ana tohutohu, kÄre i roa mai ka puta te Kahawai i te oneone, Ä, tÅna rahi hoki! Ka maharatia e au te kÄ« mai a taku matua ki a au. NÄ, ka tangohia atu te matau i tÅna waha ka whakamiha atu ki a Tangaroa, ka whakahoki atu ki a ia. Ka haere mai taku matua ki a au, hariru ai. E koa ana taku ngÄkau i taku haere mai ki te kÄinga nei. Heoti, kÄre tonu au i te kite i te mÄramatanga o ngÄ kupu kÅrero a taku matua ake ki a au ina wehe atu ai i Te PapaiÅea.
Ka tae atu ki te rÄ hoki ki Te PapaiÅea, ka mihimihi ahau ki aku uri me aku pakeke, ka hÄ«koi atu ai ki te teihana tereina. Ka tae mai te tereina ka kÄ« mai taku matua ki a au, âE tama, kua kÄ anÅ tÅ ahi. Kia kore e mÄtao me hoki anÅ koe Ä kÅ ake nei.' Ka harirÅ« anÅ ka haere. Ka haere rangirua atu, Ä, ka hoki rangirua atu anÅ.
Tae atu ana mÄua ki Te PapaiÅea ka kÄ« atu ahau ki taku pÄpÄ, âNgÄ hararei Ä kura te haere mai nei kai te hiahia hoki atu anÅ au ki Raupunga.'
Ka titiro menemene mai taku pÄpÄ ki a au, Ä, ka kÅrero ia, âKua tahuna te ahi, ko tÄu Ä«naianei he toutou kia whitawhita!'
Ka taka te kapa!
KÄtahi anÅ ka mutu i a au aku heru kuti hipi te whakakoikoi, ka haere mai ai taku pÄpÄ kia tirohia mÄnÄ rÄnei i tika taku whakakoikoi, he pia tonu nÅku ki te mahi nei. âE tama, tirohia Änei wÄhanga o te heru nei. Ko te tikanga ia kia kiwikiwi katoatia te tae, mea ka kite atu he paku kia tika.'
Ka hoki atu ahau ki te mÄ«hini whakakoikoi kia whakatikahia aku heru, Ä, hoki atu anÅ ki taku pÄpÄ. Ko tÄna, âÄpÅpÅ kai te haere atu koe ki te pÄmu o Tuapaka nÅ Te Whare WÄnanga o Massey, kei tÄnei taha mai o ngÄ pae maunga nei o Tararua. He rÄme te momo, Ä, e rima mano hai whakaoti mÄ koutou tokorima, hai whakaoti atu i roto i te toru rangi.'
He tino tata nÅ te hÄti ki te kÄinga ka whakarite ai au i taku karaka whakaohooho kia tangi mai Ä te 5:45am. He hÄ«kaka nÅku ka matike moata kÄ au i mua i te tangi mai o taku karaka. He pÄ«ni paka, he hÄki, he hua rÄkau me te pÄreti Ä mÄtau ko aku tÄina parakuihi. Kua roa rawa tÄ rÄua kuti hipi engari anÅ ahau. KÄtahi anÅ i tÄnei wÄhanga matua kuti hipi o te tau ka tÄ«mata. He mahi hararei noa iho kia pai taku utu i aku nama mÅ te whare wÄnanga.
MÄnohi anÅ aku tÄina nei he rÄrere haere puta i te ao atu ki Ä«tari, ki Ingarangi, ki Amerika, ki Ahitireiria anÅ hoki kia whai ai i ngÄ wÄhanga kuti hipi i Å reira.
He kaha tÄ rÄua whakatoitoi mai i a au ahakoa ko au te tuakana, engari i roto mai i ngÄ mahi kuti hipi ko ahau kÄ te whakapÄkanga me te pÅturi. Ehara i te mea koia tÄnei taku rÄ tuatahi e kuti hipi ana, waihoki he tauhou au ki roto i te ao kuti hipi. Kua aua te wÄ ahau e mahi ana hai kaimahi whakakÄ«kÄ« pÄne nÅku tonu i te kura waenga mohoa nei, i ngÄ hararei Ä-kura. Waihoki, i roto i ngÄ tau tata nei ko aku tÄina nei aku rangatira i roto nei i ngÄ hÄti. Ina hiahia ana rÄua ki te hipi ki roto i Å rÄua pÄne ka karangahia âSheepo', me te aha, ko au te tonotono e whakatutuki i Ä rÄua tohutohu mai.
Heoi anÅ, ka tae atu ana mÄtau ki te hÄti, he tokorua kaikuti hipi anÅ ka tae atu me te kÄnge i roto i te wÄne kia tokorima katoa mÄtau. He tokowhÄ anÅ ngÄ rÅrapu, Ä, kotahi anake te kaiwhakakÄ«kÄ« pÄne. MÄ te kaiwhakakÄ«kÄ« pÄne anÅ ngÄ kapu tÄ« me ngÄ pÄre wÅ«ru e whakarite mai.
MÅhio pai ana au me tatari kia tÄ«pakohia e ngÄ pakeke kaikuti me aku tÄina anÅ hoki Å rÄtau tÅ« (wÄhi kutihipi, ngÄ mÄ«hini nei), Ä, riro mai ana i a au te tÅ« e toe ana.
Ka huri au ki te whakariterite i Äku taputapu, Äku heru me ngÄ kata, ka wairorihia ki taku mÄ«hini ringawhakamau, ka whakairihia taku tauera, taku wai ki te pae, taku wati, me taku taputapu kaute anÅ hoki. Ko ngÄ kaikuti hipi katoa ka whakairihia Ä rÄtau wati kia kite rÄtau i te wÄ kia mÅhio ai e hia hipi kai te kutia i ngÄ wÄ katoa.
E rima miniti ki te whitu karaka te wÄ, ka tÄ«mata ai Ä te whitu, heoi anÅ ngÄ pakeke ka whakakÄngia Ä rÄtau mÄ«hini, ka kuhu ai ki Å rÄtau pÄne, tiki rÄme ai. He rite tÄ rÄtau pÄnÄ te kÅrero mai a aku tÄina, tÄnÄ ka tÄ«mata anÅ te katoa. Ka kuhu au ki te pÄne, 6.56am te whakaatu mai a taku wati. He tangata tÄroaroa ahau, Ä, tÄ te mea he rÄme kai te kutia me tÅ«piko, Ä, ko mamae hai kai mÄku mÅ te roanga o te rangi. He noho wiriwiri, whawhai nei nÅ taku rÄme tuatahi, ka kÅ atu i te rima miniti e kuti ana. Kua werawera katoa kÄ ahau, Ä, kÄre anÅ te RÄ kia puta i tana rua.
Kuhu atu, puta mai, Ä, kua pau te hawhe hÄora e kuti ana. Ka huri mai a RÅ«pene ki a au (tÄtahi o aku tÄina) ka mea mai, âE hoa, kua panonihia tÅ kata?'
âE hÄ, mutu ana tÄnei rÄme ka panonitia.'
Ka tohutohu mai ia ki a au, âNÄ konÄ koe e pÅturi haere ana, ka pÅ«nukihaere ngÄ kata, ka kaha wiriwiri haere anÅ ngÄ rÄme. I ia tekau mÄ rima miniti me panoni kia noho koi.'
Ka mihi atu au ki taku taina ka haere tonu. E ai ki taku taputapu kaikaute, e tekau mÄ rua anake kua oti i a au te kuti. Ko te whÄinga ia kia tekau mÄ toru neke atu rÄnei i ia hawhe hÄora kia eke rawa au ki te rua tekau mÄ rima mÅ te hÄora, Ä, ka pÄrÄ anÅ mÅ te hÄora tuarua. E rima tekau te aro mÅ ia wÄhanga, Ä, hui katoa e whÄ ngÄ wÄhanga, nÄ, ki te eke atu au ki te rima tekau mÅ ia wÄhanga kua rua rau te mutunga iho mÅ te rangi kotahi.
Mea ake, ka rongo nei au ki te tangi a te tÄ«kera, Ä, ka huri au ki taku matawÄ e mea ana, e 8.56am te wÄ. KÄre anÅ au kia eke ki te whÄ tekau mÄ ono kua mÅhio mÄrika ahau nÅ hea rawa e eke ki te rima tekau rÄme i tÄnei te wÄhanga tuatahi nei.
Ka tae ki te 9.00am ka haere atu ngÄ kaikuti ki te horoi ringaringa, ka hipa mai ai aku tÄina ka matai atu ki taku kaute me te pukukata ki a rÄua anÅ. E whÄ tekau mÄ whitu anake kua kuti i a au.
NÅ mÄtau katoa e noho ana ki te kai me te kapu tÄ« ka kÅrero tautoko mai taku taina a Matiu ka mea ai, âKo Å waewae te mea nui e hoa, kia noho tau te rÄme engari ka kore te rÄme e noho tau ki te kore Å waewae e tÅ« ki Åna wÄhi tika.'
Ka hÅmai anÅ e ia tÄtahi o Äna tino heru mÅ te hÄora tuatahi o te wÄhanga.
âE hoa, he tino heru tÄnei, nÄ ina whai koe i aku tohutohu ka eke rÄ koe ki te rima tekau'.
Wai ka mÅhio, wai ka tohu ka tika hoki Äna kÅrero. E rima tekau mÄ toru te otinga iho. Hui katoa kua eke ki te kotahi rau rÄme. Ko te pae tata kei te kitea.
He kotahi hÄora te roa mÅ te kainui o te rÄ. Mutu ana mÄtau Ä mÄtau kai ka takoto ki te papa kia paku moe i mua i te wÄhanga tuatoru.
NÄ te mea ka wera ake i te ahiahi ka kaha ake ai te werawera a ngÄ rÄme i raro i ngÄ wÅ«ru, me te aha, pÄnei me te maripi e kuhu ana i te pata te kuti mai, Ä, ko te tikanga ia ka tere anÅ te kutikuti.
Me te pÅ«ru i te kÄti taku tÄ«matanga, ka pau te hawhe hÄora, e tekau mÄ ono kua oti i a au. Ka huri au ki te panoni i taku kata ka kuhu anÅ ai au ki te pÄne. Ka kumea te rÄme i waho i te pÄne ka tau ia ki raro, ina kukumea e ahau taku aho kia kÄngia ai taku mÄ«hini, ka whana anÅ te rÄme, Ä, ka kati tÄtahi wahanga o tana waewae. Ka puta hÄ«rere kaha te toto i tana waewae. Me tÅ« au ki te whakatika i a ia, engari kÄore aku ngira hai whakapÅ«notinoti i te rÄme ka tono ai au ki taku taina. Koia tÄnei tÄtahi Ähuatanga ka puta i te kuti hipi e kore e taea te karo, ka pÄ atu ki ngÄ toki anÅ hoki.
Heoi anÅ, nÄ te kaha o te totÅ mai o te toto ka roa taku mahi e whakapÅ«notinoti ana i te rÄme, Ä, kua huri te tae o taku tÄ«matanga pai. Ka mutu te wÄhanga tuatoru nei e whÄ tekau anake ngÄ rÄme i kuti i a au. Me wÄhanga tere te wÄhanga whakamutunga e haere ake nei kia eke ai au ki te rua rau, me ono tekau rawa.
Ka kai au i Äku toenga kai hai whakakaha ake anÅ i taku tinana, Ä, ka whakapono ki a au anÅ ka tarea marika e ahau te ono tekau. TÄnÄ, ka whakakÄngia anÅtia taku mÄ«hini kutikuti, ka kuhu ki te mahi.
Ka pau tÄtahi hÄora kotahi kua eke au ki te rua tekau mÄ rima engari kai te rongo rawatia taku tuarÄ o raro ki te mamae, Ä, he totitoti te Ähua o taku hÄ«koi ki roto i te pÄne. He tekau mÄ rima miniti e toe ana kua tau aku whakaaro e kore au e whakatutuki i a au te rua rau i tÄnei rÄ. Ka whakaweto moata ngÄ pÄkeke i Ä rÄtau mÄ«hini kutikuti, taro kau iho ka pÄnÄ hoki ahau.
Ko tÄ te rangatira o te kÄnge nei, ko Matiu, he tÄpiri te katoa o ngÄ hipi kua kutia e tÄnÄ, e tÄnÄ kia kite ai ia e hia katoa mÅ te rangi, kÄtahi ka hoatu ai e ia ki te kaikirimana me te kaipÄmu, waihoki ka whakataurite ki Å mÄtau ake kaute kia tika. Heoi anÅ, ko tÄna ki a au, âHe rÄ anÅ kei tua!'
Ka kuhu mai te kaipÄmu kia mihia mÄtau mÅ te kounga o te kutikuti, Ä, e rua pouaka pia kai Åna ringaringa e mau ana. Ko tÄ tÅku pÄpÄ i ngÄ wÄ katoa ki a mÄtau, âEhara i te mea ko te nui o ngÄ hipi ka kutia, manohi anÅ ko te kounga o te mahi kia whakaae anÅ te kaipÄmu tÅ haere ki tÅna pÄmu.'
E hia mai nei ngÄ kaikuti ka aro kÄ ki te nui ka waiho ki rÄhaki te kounga o te mahi, me te aha, kua kore e whakaae anÅ rÄtau ki taua pÄmu rÄ.
Ao ake, ka moata anÅ taku oho, Ä, ka whakaaro nei au, nÄku tÄnei rÄ. TÄ te mea kai te hoki anÅ ki taua pÄmu rÄ, kai reira tonu Ä mÄtau taputapu e iri ana. TÅna Änini nei te mÄhunga i aku kai waipiro i taenehi otirÄ, kaha mahi, kaha whakangahau. Ko tÄtahi anÅ kÅrero a taku pÄpÄ ki a au nÅ hea e warewaretia, âMe kaha te penapena moni, ka taea te whakangahau, ka taea anÅtia te penapena â otirÄ, me kaha noa ake tÄtahi i tÄtahi.' Kua whakairo mai tÄnÄ ki taku rae.
Ko te painga atu he waiata o Änei rÄ kai te whakatangi mai, Ä, ka tere ake taku kutikuti. NÅ taenehi rÄ, i ngÄ pakeke te mana whakahaere o ngÄ waiata erangi i tÄnei rÄ kua huri taua mana ki ngÄ pÅ«ru taitama. Pai ki a au a Tui Teka, a Dennis Marsh mÄ erangi mÅ te rangi katoa, auare ake.
Ka mutu ana te wÄhanga tuatahi e rima tekau mÄ rima ngÄ rÄme kua oti kÄ i a au te kuti mai, Ä, ka mihi mai aku taina. Ka pÄnÄ anÅ hoki i te wÄhanga tuarua, me te aha, kai te ara tika au e rere ana.
Ko tÄ te kaiwhakakÄ«kÄ« pÄne, he whakakÄ«kÄ« haere i ngÄ pÄne kia noho kÄ« i ngÄ wÄ katoa. Ka mutu, ko tÄ te kaipÄmu he Äia mai ngÄ hipi mai i waho ki roto i te hÄti kia kaua te kaiwhakakÄ«kÄ« pÄne e puta atu ki waho, te tikanga. I te mea ka roa te kaipÄmu e ngaro atu ana, Ä, e mimiti haere ana ngÄ rÄme e toe ana ki roto i te hÄti ka whakaaro ake te poi rÄ kia puta kia Äia mai anÅ Ätahi ki rÅ hÄti. KÄore Äna kurÄ« hai Äwhina, Ä, tÄ whÄkÄ« atu ia ki taku taina â te rangatira o te kÄnge. Heoi anÅ, ka puta ia ki waho ka huakina te kÄti kai reira ngÄ rÄme e taki noho ana, mea ake, ka kaha heke mai te ua, me te aha, mÄkÅ«kÅ« katoa ngÄ rÄme e whÄwhai haere ana i ngÄ rÄihe.
Ka hoki mai te poi rÄ ki roto i te hÄti ka horokokÅ« tana whÄkÄ« atu ki taku taina, Ä, ka kÅhetengia ia. Ka haere atu taku taina ki ngÄ pakeke kaikuti kÄtahi, ki taku taina tuarua ka rua, a, ka mutu ki a au me ana rongo kino. Ahakoa riri ana ahau, ka tau anÅ te hari ki roto i taku ngÄkau nÄ te mamae hoki o taku tuarÄ otirÄ, kÄre au i paku whakaatu atu.
Heoi anÅ, ka hoki ana ahau ki te kÄinga ka mea mai taku pÄpÄ ki a au âÄkene ka panoni koe me tÄtahi kaikuti tere ake kia mutu rawatia te kÄnge ngÄ rÄme ÄpÅpÅ.'
E kotahi mano, waru rau, ono tekau ngÄ rÄme i whakaoti i a mÄtau i te rangi tuatahi engari tÄnei rÄ he toru rau, ono tekau te rerekÄtanga iho. Hui katoa, toru mano, toru rau, ono tekau i roto i ngÄ rÄ e rua, ka mutu, e kotahi mano, ono rau, whÄ tekau kai te toe mai. KÄtahi ka mea mai ai taku pÄpÄ, âKo ngÄ tÄriana anÅ hoki e waru tekau hai kutikuti mÄ koutou, eaoia he Pole Dorset te momo. O ngÄ hipi katoa, ko tÄnei momo kai runga mÅ te kaha, te nui, te riri, te taumaha. TÄnÄ me tau tÅ kuti i Änei.'
MÅhio pai ana ki tÄnei tÅ« hipi, inÄ hoki i a au e mahi ana hai kaiwhakakÄ«kÄ« pÄne, he mahi nui ia kia Äia noa Änei ki roto i ngÄ pÄne, Ä, me tÅ«pato anÅ hoki kei kotahi atu ki Å waewae me Åna hÄona.
Ka huri ahau ki taku pÄpÄ ka mea e hia ngÄ rÄme i oti i a au i te wÄhanga tuatahi me te wÄhanga tuarua. Ka huri Åna whakaaro ka mea ai, âKa pai, mÄnÄÂ rÄnei ki Å whakaaro ka pÄnÄ anÅ koe ÄpÅpÅ ka tukuna koe hai kaikuti tonu ki reira. Ki te kore koe e eke, me noho tonu koutou ki reira kia oti rÄ anÅ te mahi.'
Ka whakakoikoihia Äku heru, Ä, mutu ana taku kai ka kotahi atu au ki taku moenga, moe ai. Taua Ähua anÅ, ka matika moata, ka nui taku parakuihi heoi anÅ aku whakaaro kei te koi hoki rÄ. He tino wera nÅ te rÄ ka whakarite ai au i taku mÄ«hini hau hai tÄwhiriwhiri nÅku i a au e kuti ana.
E rua miniti ki te whitu karaka ka whakakÄngia taku mÄ«hini kuti ka kuhu ai au ki te pÄne. Puta atu ana, kotahi atu ki te mahi. Panaia ai au taku rÄme ki te putanga rua ka mÄtai atu au ki taku wati, kÄtahi anÅ ka huri ki te whitu karaka, tau ana! Ka whakaaro ake ki te pÄnÄ taku haere, tÄtahi i ia rua miniti ka toru tekau mÅ te hÄora kotahi te kaute, Ä, e ono tekau te mutunga iho.
Kai ai me te kapu tÄ«, ka paku tÄ«raha me te whÄtorotoro anÅ hoki i tÅku tuarÄ, ka haere anÅ ngÄ mahi. Ahakoa e tangi tarawÄ ana taku tuarÄ ki a au me koke.
NÄ te wera hoki o te rÄ, ahakoa ko te ata tonu, ka pau katoa Åku wai te inumia.
Ka tae ki te mutunga o te wÄhanga tuarua e toru tekau mÄ waru anake ngÄ rÄme kua kutia e au.
âE tama, tÅ koretake hoki,' te kÅrero mai a taku taina ki a au.
Ehara ehara, koira anÅ hoki Åku whakaaro kai roto i taku hinengaro.
Heoi anÅ, kai anÅ ai me te Ähua roa ake o te tÄ«raha iho ka whai kaha ake anÅ mÅ te wÄhanga tuatoru. Me rima tekau mÄ rua neke atu rÄnei te whÄinga, me nui ake i tÄrÄ tÄ te mea ka mutu moata me ngÄ rÄme kia whakaoti anÅ ai i ngÄ tÄriana.
WhÄwhai ana taku kuhu ki rÅ pÄne i ia mutunga rÄme, Ä, ka tae ake ki te mutunga o te hÄora tuatahi, e toru tekau i kuti i a au engari ko tÅna tuahuru te Ähua. Mea ake, ka rongo au ki te tangi a te tÄ«kera e whiowhio tangi ana me taku mÅhio anÅ ko te rÄme e kuti ana au inÄia tonu nei tÄku whakamutunga i tÄnei wÄhanga.
Ka mataitia e au ki taku kaikaute, e ono tekau mÄ rima te otinga iho. E kotahi rau, ono tekau mÄ toru katoa, nÄ reira e toru tekau mÄ whitu anake kai te toe. MÄna ia, Äkuni kua mutu katoa ngÄ rÄme i roto pea i te hawhe hÄora nÄ reira ka kore au e eke ki te rua rau anÅ i tÄnei rÄ. Ka Äta kautehia ngÄ toenga rÄme me te aha, e rima tekau mÄ rima mÄ te katoa, tÄpirihia ngÄ tÄriana. Heoi anÅ, ina tÄpirihia e taku taina ngÄ tatau ka kite iho a ia ka taea e au mÄnÄ kai te whakaae ngÄ pakeke mÄku ngÄ rÄme e whakaoti, mÄ te tokowhÄ e tÄ«mata ki ngÄ tÄriana. Ka whakaaehia.
Kuhu atu puta mai ka pau tÄtahi hÄora, Ä, e toru tekau mÄ tahi kua oti i a au te kutikuti. E ono kai te toe mai, ka mutu, ko te pae tata e pÅ«kana mai ana ki a au, waihoki e pÄrÄ anÅ ngÄ rÄme kai te toi mai â taku waimaria hoki!
Ahakoa kua roa taku tuarÄ e mamae ana, kÄtahi nei ka tino Å« ngÄ niho o mamae, ka totitoti ai rawa atu nei taku haere. AnÅ he mutunga kore engari ka tae rawa ake au ki taku rÄme whakamutunga me taku pÅturi hoki. Ina hoki kua oti kÄ i ÄrÄ atu kaikuti ngÄ tÄriana, kai Åku tahi rÄtau e tautoko mai ana. Ka whiu whakamuri te rÄme ki raro ki te putanga rua, Ä, taku tÅ«tanga ake ka hÅmai e taku taina he patara pia hai whakaoti atu mÄku.
Mai i tÄnei rangi ka Ähua uaua ake te eke ki te rua rau hipi anÅ, engari taro kau iho ka mÄmÄ engari anÅ taku toru rau ⦠he rÄ anÅ kei tua.