Read Ogniem i mieczem Online

Authors: Henryk Sienkiewicz

Tags: #http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/ogniem-i-mieczem

Ogniem i mieczem (120 page)

BOOK: Ogniem i mieczem
3.28Mb size Format: txt, pdf, ePub
ads
[3101]

esauł
— oficer kozacki.

[3102]

aprosz
(z fr.
aproche
: podejście, przybliżenie) — okopy, pozwalające podejść bliżej do obozu wroga.

[3103]

mołojec
(ukr.) — młody, dzielny mężczyzna, zuch; Kozak.

[3104]

Hospody
(ukr.) — Panie Boże.

[3105]

bat’ko
(ukr.) — ojciec.

[3106]

kosz
— obóz.

[3107]

lacki
(z daw. ukr.) — polski.

[3108]

siromacha
(z daw. ukr.) — wilk samotnik.

[3109]

staja
a.
stajanie
— jednostka długości, licząca od 100 do 1000 m.

[3110]

wideta
— posterunek straży.

[3111]

czabańczyk
— pasterz stepowy.

[3112]

kondel
(daw.) — kundel, pies.

[3113]

ekspens
(z łac.) — wydatek.

[3114]

rankor
(daw.) — gniew, uraza.

[3115]

hadki
(z białorus.) — wstrętny, przykry, obrzydliwy.

[3116]

fatigati
(łac.) — zmęczeni.

[3117]

Perekop
— przesmyk, prowadzący na Półwysep Krymski, i osada, broniąca wejścia na półwysep.

[3118]

exquisitissimi
(łac.) — wyborni, najwyszukańsi, najlepsi.

[3119]

inkomodować
(z łac.) — niepokoić, pozbawiać wygody, sprawiać kłopot.

[3120]

komiliton
— towarzysz broni.

[3121]

mizeria
(z łac.) — bieda, nędza.

[3122]

Requiem aeternam dona ei, Domine
(łac.) — wieczny odpoczynek daj mu, Panie; słowa modlitwy za zmarłych.

[3123]

Anima eius
(łac.) — dusza jego; słowa modlitwy za zmarłych.

[3124]

sprezentować
— wystawić na pokaz.

[3125]

rozhowor
(ukr.) — rozmowa.

[3126]

delirium
(łac.) — szaleństwo, majaczenie.

[3127]

Kudak
(nazwa z tur.) — twierdza nad brzegiem Dniepru, zbudowana w 1635 r. z inicjatywy hetmana Stanisława Koniecpolskiego, nazywana „kluczem do Zaporoża”, dziś w granicach miasta Dniepropietrowska.

[3128]

Ej to ne pili pilili!... ne tumany ustawały
(z ukr.) — ej, to nie pyły pyliły, nie mgły wstawały.

[3129]

Łubnie
— miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencja książąt Wiśniowieckich.

[3130]

mołojec
(ukr.) — młody, dzielny mężczyzna, zuch; Kozak.

[3131]

Czort by ich pobraw, i cei smerdiaczoi wody kazały pylnowaty
(z ukr.) — czart by ich wziął, i tej śmierdzącej wody kazali pilnować.

[3132]

spisa
— rodzaj włóczni; Kozacy używali najczęściej spis krótkich, z ostrymi grotami na obu końcach.

[3133]

Toporów
— wówczas miasto, dziś wieś w zach. części Ukrainy, ok. 60 km na płn. wschód od Lwowa.

[3134]

perspektywa
(daw.) — luneta.

[3135]

Jan II Kazimierz Waza
(1609–1672) — król Polski w latach 1648–1668, syn króla Zygmunta III Wazy (1566–1632).

[3136]

Żółte Wody
— uroczysko i futor kozacki nad rzeką Żółtą w płd. części Ukrainy; dziś miasto z kopalniami rud żelaza i uranu, położone ok. 100 km na zachód od Dniepropietrowska; bitwa pod Żółtymi Wodami (1648) zakończyła się klęską wojsk polskich.

[3137]

Korsuń
(dziś ukr.:
Korsuń-Szewczenkiwskij
) — miasto na środkowej Ukrainie nad rzeką Roś, w średniowieczu zamek władców kijowskich, w XVII w. rezydencja Wiśniowieckich; w bitwie pod Korsuniem (1648) Kozacy Chmielnickiego wraz z Tatarami zwyciężyli wojska polskie.

[3138]

Piławce
— wieś w centralnej części Ukrainy, ok. 30 km na płd. wschód od Konstantynowa; miejsce klęski wojsk polskich w starciu z Kozakami i Tatarami (1648).

[3139]

mołojec
(ukr.) — młody, dzielny mężczyzna, zuch; Kozak.

[3140]

towarzysz
— rycerz, szlachcic.

[3141]

sam
(starop.) — tutaj.

[3142]

delia
— rodzaj płaszcza.

[3143]

siła
(starop.) — dużo, wiele.

[3144]

lubo
(daw.) — chociaż.

[3145]

kusztyk
a.
kulawka
— kieliszek bez nóżki, z którego trzeba wypić od razu całą zawartość.

[3146]

Benedico vos, in nomine Patris et Filii, et Spiritus sancti
(łac.) — błogosławię wam, w imię Ojca i Syna, i Ducha świętego.

[3147]

korab
(daw.) — okręt, statek.

[3148]

kupy swawolne
— oddziały nieprzyjacielskie, które odłączyły się od swojej armii.

[3149]

Tarnopol
— miasto w zach. części Ukrainy, ok. 110 km na wschód od Lwowa.

[3150]

Krzywonos, Maksym
(ukr.
Krywonis
, zm. 1648) — jeden z przywódców powstania Chmielnickiego, brał udział w bitwach pod Korsuniem i pod Piławcami, zdobył Bar, Krzemieniec i Połonne oraz Wysoki Zamek we Lwowie, gdzie zmarł kilka dni po bitwie.

[3151]

kulbaczyć
— siodłać.

[3152]

Bar
— miasto i twierdza w środkowo-zach. części Ukrainy, położone nad rzeką Rów, ok. 100 km na płn. wschód od Kamieńca Podolskiego, 60 km na zachód od Winnicy.

[3153]

siła
(starop.) — dużo, wiele.

[3154]

Płoskirów
(dziś: Chmielnicki) — miasto w zach. części Ukrainy, położone nad rzeką Boh, w połowie drogi między Tarnopolem a Winnicą, ok. 25 km na północ od Jarmoliniec.

[3155]

Jampol
(w obwodzie winnickim) — miasto w płd.-zach. części Ukrainy, położone w jarze na lewym brzegu Dniestru (dziś przy granicy z Mołdawią), w XVII w. lokalny ośrodek handlowy.

[3156]

czambuł
(z tur.) — zagon, oddział tatarski.

[3157]

siła
(starop.) — dużo, wiele.

[3158]

kulbaczyć
— siodłać.

[3159]

ab ovo
(łac.: od jaja) — od początku.

[3160]

piernacz
— buława pułkownikowska kozacka, pełniąca także funkcję listu żelaznego, przepustki.

[3161]

towarzyszów
— dziś popr. forma D. lm: towarzyszy.

[3162]

vulpes astuta
(łac.) — chytry lis.

[3163]

Jahorlik
— miasteczko i stanica wojskowa u ujścia rzeki Jahorlik do Dniestru, ok. 150 km na płd. od Bracławia, wówczas przy granicy z Mołdawią i Turcją, dziś na terenie Mołdawii.

[3164]

czambuł
(z tur.
czapuł
: zagon) — oddział tatarski, dokonujący najazdów w głębi terytorium przeciwnika, w celu odwrócenia jego uwagi od działań sił głównych.

[3165]

pajuków
— zbrojny służący, lokaj.

[3166]

kulbaka
— wysokie siodło.

[3167]

petercyment
(daw.) — wino hiszpańskie.

[3168]

żołnierzów
— dziś popr. forma D. lm: żołnierzy.

[3169]

czaus
— urzędnik, wysłannik.

[3170]

hufnal
— gwóźdź.

[3171]

rankor
(daw.) — uraza, gniew.

[3172]

foryś
— konny pachołek, pomocnik stangreta.

[3173]

kupić się
(daw.) — zbierać się, gromadzić się (por. skupić się).

[3174]

Czehryn
a.
Czehryń
(ukr.
Czyhyryn
) — miasto na środkowej Ukrainie, położone nad Taśminą, dopływem środkowego Dniepru, jedna z najdalej wysuniętych twierdz Rzeczypospolitej.

[3175]

rezun
(ukr.) — siepacz, zabijaka.

[3176]

wolentarz
— ochotnik, wolontariusz.

[3177]

Zasławski-Ostrogski, Władysław Dominik
(1618–1656) — książę, koniuszy wielki koronny i starosta łucki, jeden z najbogatszych magnatów Korony.

[3178]

mołojec
(ukr.) — młody, dzielny mężczyzna; zuch; Kozak.

[3179]

świta
— płaszcz, kurtka.

[3180]

Kisiel, Adam herbu Kisiel
(1600–1653) — wojewoda bracławski i kijowski, pan na Brusiłowie i Huszczy, ostatni prawosławny senator Rzeczypospolitej, negocjował z Kozakami podczas powstań Pawluka i Chmielnickiego.

[3181]

Lude, spasajtes
(z ukr.) — ludzie, ratujcie się.

[3182]

Nemezis
(mit. gr.) — bogini zemsty.

[3183]

Piławce
— wieś w centralnej części Ukrainy, ok. 30 km na płd. wschód od Konstantynowa; miejsce klęski wojsk polskich w starciu z Kozakami i Tatarami (1648).

[3184]

Te Deum ludamus
(łac.) — Ciebie Boga wysławiamy; początkowe słowa uroczystego hymnu dziękczynnego.

[3185]

państwo łubniańskie
— posiadłości książęce, okolica Łubniów;
Łubnie
— miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencja książąt Wiśniowieckich.

Ten utwór nie jest chroniony prawem autorskim i znajduje się w domenie
publicznej, co oznacza że możesz go swobodnie wykorzystywać, publikować
i rozpowszechniać. Jeśli utwór opatrzony jest dodatkowymi materiałami
(przypisy, motywy literackie etc.), które podlegają prawu autorskiemu, to
te dodatkowe materiały udostępnione są na licencji
Creative Commons
Uznanie Autorstwa – Na Tych Samych Warunkach 3.0 PL
.

Źródło:
http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/ogniem-i-mieczem

Tekst opracowany na podstawie: Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, t. 1, Państwowy Instytut wydawniczy, Warszawa 1974

Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Reprodukcja cyfrowa wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN.

Opracowanie redakcyjne i przypisy: Anna Dyja, Dorota Kowalska, Magdalena Mojska, Marta Niedziałkowska, Agnieszka Paul, Magdalena Paul, Ilona Sokołowska, Dominika Tarnacka.

Przekaż 1% podatku na rozwój Wolnych Lektur.
Nazwa organizacji: Fundacja Nowoczesna Polska
KRS 0000070056

 

Plik wygenerowany dnia
2011-09-01
.

BOOK: Ogniem i mieczem
3.28Mb size Format: txt, pdf, ePub
ads

Other books

Becket's Last Stand by Kasey Michaels
Byron's Lane by Wallace Rogers
El país de los Kenders by Mary Kirchoff
The Flamethrowers by Rachel Kushner
Fueling Her Fire by Piper Trace
The Siege by Kathryn Lasky
The Intimidators by Donald Hamilton
Hominid by R.D. Brady
The Penitent Damned by Wexler, Django